Đáp án :
Giải thích những bước giải :
câu 1
– Cáo : là một thể văn nghị luận có từ thời cổ ở Trung Quốc, thường được vua chúa hoặc thủ lĩnh dùng để trình bày một chủ trương, một sự nghiệp, một tuyên ngôn sự kiện nào đó để mọi người cùng biết .
– Chiếu : là một thể văn nghị luận có từ xưa, chỉ có vua mời được có quyên viết chiếu ( nếu có người khác viết thì cũng là truyền tải ý niệm của vua ví dụ như Chiếu cầu hiền của Ngô Thì Nhậm ) nhằm kêu gọi mọi người nghe theo một chủ trương, chính sách mà vua đề ra .
– Hịch :thường được vua chúa hoặc thủ lĩnh viết với mục đích là khích lệ tinh thần nhân dân hoặc binh lính nhằm nâng cao năng lực lao động hoặc chiến đấu .
Giống nhau :
– Đều là những thể loại văn nghị luận xưa có xuất sứ từ Trung Quốc
– Có nội dung là những việc quan trọng, to lớn, có sức ảnh hưởng lớn với quốc gia, xã tắc .
– Về nghệ thuật thì các thể loại này không hạn chế số câu chữ, văn phong mang tính chính luận nên ngôn từ sắc bén, trang trọng, lập luận chặt chẽ giàu sức thuyết phục.
– Chiếu, Hịch, Cáo đều là những văn bản chỉ có vua chúa, thủ lĩnh ( những người cẩm quyền nói chung ) được viết, riêng với Tấu là do những quan viết ( đã nêu trên )
Khác nhau
+ Chiếu dùng để kêu gọi mọi người nghe theo một chủ trương, chính sách nào đó
+ Cáo dùng để trình bày một tuyên ngôn, một chủ trương, sự nghiệp .
+ Hịch dùng để khích lệ tinh thân nhân dân hoặc binh sĩ .
câu 2
Trần Quốc Tuấn ( 1231 – 1300 ) – người đã được vua Trần giao cho thống lĩnh quân đội, đã chỉ huy cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên thắng lợi vẻ vang. Người nổi tiếng là biết trọng kẻ sĩ thu phục nhân tài. Trần Quốc Tuấn là một người anh hùng dân tộc bản địa, nhà quân sự chiến lược thiên tài, lòng yêu nước của ông được biểu lộ rõ qua văn bản ” Hịch tướng sĩ “, văn bản khuyến khích tướng sĩ học tập cuốn ” Binh thư yếu lược ” do ông biên soạn .
Trước sự lâm nguy của quốc gia, lòng yêu nước thiết tha của vị chủ tướng Trần Quốc Tuấn được bộc lộ ở lòng căm thù sục sôi quân cướp nước. Ta hãy nghe ông kể tội ác của giặc : ” Ngó thấy sự giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, vét của kho hạn chế, thật khác nào đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai hoạ về sau ! “. Tác giả gọi giặc là ” cú diều, dê chó, hổ đói ” không chỉ vạch trần sự tham lam, gian ác mà còn vạch rõ dã tâm xâm lược của giặc ; bộc lộ sự khinh bỉ, ghét bỏ tột độ. Không chỉ kể tội ác của giặc mà Trần Quốc Tuấn còn bày tỏ nỗi đau xót trước nỗi nhục của quốc thể, nỗi đau đớn xót xa. Đó là biểu lộ của sự chuẩn bị sẵn sàng lao vào để rửa nhục cho nước, để bảo vệ nền độc lập của dân tộc bản địa, khát vọng lao vào cho quốc gia : ” Chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan, uống máu quân địch. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui mừng ” .
Qua bài hịch, Trần Quốc Tuấn không chỉ bộc lộ lòng căm thù sục sôi quân cướp nước mà còn bộc lộ ý chí quyết chiến, quyết thắng, quyết lao vào cho độc lập dân tộc bản địa. Ông vạch ra hai con đường chính – tà cũng là một con đường sống chết để thuyết phục tướng sĩ. Trần Quốc Tuấn biểu lộ một thái độ dứt khoát : hoặc là địch hoặc là ta, không có vị trí chông chênh cho những kẻ bàng quan trước thời cuộc. ” Giặc với ta là quân địch không đội trời chung, những ngươi cứ điềm nhiên không biết rửa nhục, không lo trừ hung, không dạy quân sĩ, chẳng khác nào quay mũi giáo mà chịu đầu hàng, giơ tay không mà chịu thua giặc. Nếu vậy rồi đây sau khi giặc đã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa ? “, đó là lời động viên đến hơn cả cao nhất ý chí và quyết tâm chiến đấu của mọi người .
Tình yêu thương chân thành, tha thiết dành cho tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn đều được xuất phát từ lòng nhân hậu, từ lòng yêu nước. Với quân sĩ dưới quyền, Trần Quốc Tuấn luôn đối xử như với con mình, với những người quen : ” Các ngươi cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm ; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng ; đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa ; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà rảnh rỗi thì cùng nhau vui cười “. Đó là mối ân tình giữa chủ và tướng nhằm mục đích khuyến khích ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm và nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi người so với lẽ vua tôi cũng như tình cốt nhục. Chính tình yêu thương tướng sĩ chân thành tha thiết mà Trần Quốc Tuấn đã phê phán những bộc lộ sai, đồng thời chỉ ra cho tướng sĩ những hành vi đúng nên theo, nên làm. Những hành vi này đều xuất phát từ ý chí quyết chiến, quyết thắng quân địch xâm lược. Đó là sự do dự trước thực trạng tướng sĩ không biết lo ngại cho quốc gia : không thấy lo, thấy thẹn khi nhà vua và quốc gia bị quân địch làm nhục ; chỉ biết vui thú tiêu khiển, lo làm giàu, ham săn bắn, thích rượu ngon, mê tiếng hát, … Nguy cơ thất bại rất lớn khi có giặc Mông Nguyên tràn sang : ” cựa gà trống không hề đâm thùng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không hề dùng làm mưu lược nhà binh ; dẫu rằng ruộng lắm, vườn nhiều, tấm thân quí nghìn vàng khôn chuộc ; vả lại vợ bìu con díu ; việc quân cơ trăm sự ích chi ; tiền của tuy nhiều không mua được đầu giặc, chó săn tuy khoẻ không đuổi được quân địch, chén rượu ngon không hề làm cho giặc say chết, tiếng hát hay không hề làm cho giặc điếc tai. Lúc bấy giờ, ta cùng những ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào ! “. Chính lòng yêu nước mà Trần Quốc Tuấn đã chỉ ra cho tướng sĩ những hành vi nên làm : ” Nay ta bảo thật những ngươi : nên nhớ câu ” đặt mồi lửa vào giữa đông củi là rủi ro tiềm ẩn, nên lấy điều ” kiềng canh nóng mà thổi rau nguội ” ” làm lo ngại. Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên ” …
Bài Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn phản ánh tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc ta nói chung và Trần Quốc Tuấn nói riêng trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Nó được thể hiện qua lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược và những tình cảm dành cho tướng sĩ dưới trướng.
