Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Ngọc Phương Hòa – Bác sĩ Nội đa khoa – Khoa Khám bệnh & Nội khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng
Rối loạn giấc ngủ là những biểu hiện rất thường gặp trong y khoa nói chung và trong tâm thần học nói riêng. Rối loạn giấc ngủ có thể gây trở ngại nghiêm trọng cho các hoạt động bình thường về thể chất, tinh thần, xã hội và ảnh hưởng lớn đến cảm xúc.
1. Phân loại rối loạn giấc ngủ
Nhóm 1 : Bao gồm những rối loạn tương quan đến chất lượng, số lượng và thời gian khác nhau của giấc ngủ .Nhóm 2 : Bao gồm những hiện tượng kỳ lạ không bình thường xảy ra trong giấc ngủ .
2. Các loại rối loạn giấc ngủ thường gặp
2.1. Mất ngủ
Mất ngủ là một than phiền chủ quan của người mắc về giấc ngủ: ngủ không đủ thời gian, chất lượng giấc ngủ không tốt, nghĩa là khi ngủ dậy người ta vẫn cảm thấy sức khỏe thể chất và tinh thần không hồi phục, cảm giác uể oải, mệt mỏi, còn buồn ngủ. Tùy từng trường hợp có thể biểu hiện bởi tình trạng khó đi vào giấc ngủ, thức giấc nhiều lần trong đêm, thức dậy sớm hoặc có thể có cảm giác thiếu ngủ hoàn toàn. Tỷ lệ mất ngủ chiếm khoảng 10-15% trong dân số, trong đó mất ngủ tạm thời thường gặp nhất. Tỷ lệ mất ngủ tăng dần theo tuổi và tỷ lệ nữ gấp đôi nam.
Mất ngủ tạm thời
Xuất hiện vài đêm hoặc trong thời hạn ngắn một vài tuần, ở những người thông thường. Mất ngủ trong thời điểm tạm thời là rối loạn hay gặp nhất chiếm 30 đến 40 % dân số .
Mất ngủ thứ phát do bệnh tâm thần hay bệnh thực thể gây ra
Nguyên nhân bệnh tâm thần: tất cả những rối loạn tâm thần đều có thể đưa đến mất ngủ, từ 30 đến 60% trường hợp mất ngủ có nguyên nhân từ các rối loạn tâm thần.
- Rối loạn trầm cảm: mất ngủ vào sáng sớm, nghĩa là dậy vào lúc 3-4 giờ sáng.
- Rối loạn lo âu: khó đi vào giai đoạn ru giấc ngủ.
- Mất ngủ hoàn toàn do cơn hưng cảm, trạng thái hoang tưởng, lú lẫn: rối loạn chu kỳ thức – ngủ và thường đưa đến tình trạng kích động ban đêm.
- Mất ngủ mãn tính: rối loạn nhân cách, nghiện ngập thường dẫn đến tình trạng mất ngủ mãn tính.
Nguyên nhân thực thể : rất nhiều bệnh hoàn toàn có thể đưa đến thực trạng mất ngủ, đặc biệt quan trọng là những bệnh lý sau :
- Các chứng đau cấp và mãn tính, ví dụ: đau trong bệnh viêm khớp thường tăng vào ban đêm…
- Các bệnh đường tiêu hóa: loét dạ dày tá tràng
- Các bệnh tiết niệu: u tiền liệt tuyến, tiểu rắt, tiểu buốt…
- Các bệnh nội tiết: tiểu đường, cường giáp…
- Các bệnh tim mạch, hô hấp: suy tim, viêm phế quản, hen suyễn…
- Các bệnh thần kinh: Bệnh Parkinson, Alzheimer, tai biến mạch máu não…
Nguyên nhân do thuốc và những chất kích thích :
- Lạm dụng chất kích thích: cafe, thuốc lá, amphetamine, cocaine…
- Lạm dụng rượu gây ra tình trạng dễ vào trạng thái ru ngủ nhưng sẽ giảm thời gian ngủ sâu, thức dậy sớm và không hồi phục sau khi thức dậy.
- Một số thuốc như: Theophylline, Corticoid, thuốc chống trầm cảm tác dụng kích thích, các thuốc ngủ dùng trong thời gian dài.
Mất ngủ mạn tính tiên phát
Loại mất ngủ này tập hợp phần lớn những trường hợp mất ngủ mà không thấy bất kỳ nguyên do đơn cử về bệnh tâm thần hay bệnh thực thể nào. Biểu hiện duy nhất là mất ngủ. Người ta phân biệt ra những loại sau :
- Mất ngủ vô căn tiến triển từ tuổi ấu thơ: nguyên nhân từ những sự kiện xảy ra trong ngày mà trẻ chứng kiến gây ra.
- Mất ngủ tâm sinh lý là những trường hợp mất ngủ được hình thành từ việc lặp đi lặp lại do nguyên nhân tâm lý sợ giấc ngủ. Ví dụ: giấc mơ hoặc ảo giác khiến người bệnh né tránh giấc ngủ.
2.2. Rối loạn tỉnh táo và ngủ nhiều
Rối loạn này tương quan đến số lượng và chất lượng của trạng thái tỉnh táo trong ngày, biểu lộ : ngủ nhiều, buồn ngủ, ngủ gà ngủ gật. Trái ngược với mất ngủ, những rối loạn tỉnh táo này thường không được phân biệt và không được chăm sóc đến, gây khó khăn vất vả trong việc chẩn đoán và điều trị cũng như sự trộn lẫn cấu trúc của giấc ngủ thường không được người bệnh nhận ra .
Hội chứng ngưng thở trong giấc ngủ
Trong lúc ngủ, bệnh nhân ngưng thở vài phút, hiện tượng kỳ lạ này lặp lại khoảng chừng 5 lần trong 1 giờ. Trước lúc ngưng thở, bệnh nhân ngáy lớn lên rồi ngưng thở, lặp đi lặp lại, sau đó là giấc ngủ rất ngắn. Bệnh nhân thường không nhận ra được, tiếp theo bệnh nhân thở lại một cách rất ồn ào. Những trường hợp này có bộc lộ đi tiểu nhiều trong đêm, có ác mộng, đau đầu. Trong ngày ngủ gà ngủ gật, căng thẳng mệt mỏi, mất tập trung chuyên sâu, quên, lo ngại … Bệnh thường gặp ở những người phái mạnh trên 50 tuổi, dư khối lượng .
Ngủ nhiều do thiếu ngủ
Sự thiếu ngủ thường tương quan đến những người thao tác quá nhiều, thao tác đêm hôm, trực gác, người thân trong gia đình bị bệnh, mới sinh con … Người bệnh có bộc lộ : ngủ li bì khó thức dậy, ngủ gật trong ngày, giảm hiệu suất thao tác, khó tập trung chuyên sâu quan tâm, bồn chồn, dễ cáu giận, stress .
Ngủ nhiều do thuốc
Một số thuốc trong các chỉ định y khoa có thể dẫn đến tình trạng ngủ nhiều như các thuốc: thuốc hướng thần, thuốc ngủ, thuốc giải lo âu có thời gian bán hủy dài, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc điều chỉnh khí sắc, thuốc chống động kinh, thuốc kháng dị ứng, thuốc giãn cơ…
Chứng ngủ rũ
Thường gặp ở phái mạnh khởi đầu ở tuổi vị thành niên, có 4 triệu chứng phối hợp sau :
- Những cơn ngủ gà trong ngày, thường xảy ra cùng một thời điểm đối với mỗi người bệnh và những cơn ngủ rũ bất ngờ xuất hiện, không thể cưỡng lại được.
- Những cơn mất trương lực cơ bất chợt kéo dài trong một thời gian ngắn, sự giãn trương lực cơ này có thể toàn thân hoặc có thể khu trú ở một vài cơ quan như: gục đầu, khụy gối… thường xảy đến khi có xúc động.
- Ảo giác thị giác, thính giác xảy đến trong giai đoạn ru giấc ngủ gây hoảng sợ.
- Biểu hiện liệt trong giấc ngủ đặc trưng bởi sự mất hoàn toàn mọi cử động cơ bắp, không thể hít thở với biên độ bình thường, hiện tượng này xảy ra vào lúc tỉnh giấc.
Ngủ nhiều vô căn
Biểu hiện một giấc ngủ đêm hôm dài bất bình thường, rất khó khăn vất vả để thức dậy vào buổi sáng, Open những cơn ngủ gà ban ngày. Khác với những dạng rối loạn ngủ nhiều khác, bệnh nhân hoàn toàn có thể cưỡng lại được cơn buồn ngủ. Sau giấc ngủ đêm hôm và giấc ngủ trưa, bệnh nhân không phục sinh được sức khỏe thể chất. Rối loạn này khởi đầu ở tuổi vị thành niên hay tuổi trưởng thành .
Những cử động chu kỳ của tứ chi và hội chứng chân không nghỉ
- Những cử động chu kỳ của tứ chi: xảy ra trong đêm vào lúc sắp thức giấc, biểu hiện bằng các cử động trong vài giây, xuất hiện theo chu kỳ cứ 30 giây 1 lần, chủ yếu xuất hiện ở chi dưới, phối hợp với cử động duỗi ngón và gấp mu bàn chân, đôi khi phối hợp với gấp gối. Người bệnh không cảm thấy hồi phục sau khi thức dậy, mất ngủ ban đêm và cảm thấy mỏi 2 chi dưới. Những cử động này gia tăng theo tuổi và có thể kèm theo cơn ngủ rũ, hội chứng ngưng thở trong giấc ngủ. Thường hay xuất hiện ở những bệnh nhân dùng thuốc chống trầm cảm.
- Hội chứng chân không nghỉ: xuất hiện buổi tối, nhất là khi nằm ngủ. Những dị cảm khó chịu như: cảm giác kiến bò, bỏng rát 2 chi dưới… giảm bớt khi có cử động, điều này dẫn đến khó đi vào giai đoạn ru giấc ngủ. Thường xuất hiện vào khoảng tuổi ngoài 30 và xuất hiện vào 3 tháng cuối của thai kỳ, trên những bệnh nhân điều trị thuốc chống trầm cảm.
2.3. Những rối loạn nhịp sinh học ngày đêm
Hội chứng pha sớm
Đặc trưng bởi tiến trình ru giấc ngủ và thức dậy xảy ra sớm. Người bệnh thức dậy vào khoảng chừng 2-3 giờ sáng, điều này dẫn đến nhu yếu ngủ sớm vào buổi chiều. Rối loạn này thường thấy ở người lớn tuổi .
Hội chứng nhịp ngày đêm dài
Hiện tượng nhịp ngày đêm dài hơn 24 giờ với sự độc lạ về thời hạn ngủ khoảng chừng 1 giờ mỗi ngày dẫn đến hiện tượng kỳ lạ quá trình ru giấc ngủ ngày càng trễ. Ta hoàn toàn có thể gặp những trường hợp mất ngủ cả đêm và trạng thái ngủ gà ban ngày .
Hội chứng pha trễ
Đặc trưng bởi quá trình ru vào giấc ngủ trễ, nếu phải dậy sớm để đi làm thì người bệnh sẽ ngủ gà vào buổi sáng .
Thay đổi múi giờ
Hiện tượng mất ngủ xảy ra khi chuyển dời sang những múi giờ khác nhau. Đầu tiên là mất ngủ quy trình tiến độ ru ngủ khi vận động và di chuyển về phía đông và thức dậy sớm khi di chuyển vế phía tây, phối hợp với stress, ngủ gà, đôi lúc có sự rối loạn khí sắc. Rối loạn này lê dài trong khoảng chừng 1 tuần .
2.4. Những hiện tượng bất thường xảy đến trong giấc ngủ
Các rối loạn khi thức giấc
- Trạng thái say: chủ yếu ở trẻ em và thanh thiếu niên, là tỉnh giấc ban trong trạng thái u ám, đôi khi bị rối loạn định hướng không gian thời gian, có những hành vi không phù hợp. Tình trạng lú lẫn này càng nặng khi xuất hiện vào lúc đầu giấc ngủ, thường người ta không nhớ gì, có thể kết hợp với rối loạn ngủ nhiều vô căn.
- Miên hành (mộng du- Sleepwalking): thường xảy ra ở trẻ em, hiếm khi ở người trưởng thành. Đang ngủ bỗng thức giấc đi lang thang, có khi leo lên nóc nhà,… thường phát sinh từ giai đoạn giấc ngủ sâu trong trạng thái ý thức thấp.
- Những cơn hoảng loạn ban đêm: xuất hiện đầu đêm, hú hét lên ú ớ, rối loạn thần kinh thực vật, tim đập nhanh, thở mạnh, toát mồ hôi…không tỉnh dậy và quên không nhớ gì khi thức dậy.
Các rối loạn khi chuyển từ thức sang ngủ
- Giật mình: 60% dân số có cơn giật mình xuất hiện trong giai đoạn ru giấc ngủ, nhiều khi gây khó chịu, những cơn co cơ bất ngờ toàn thân hay một phần cơ thể.
- Nói trong lúc ngủ: nói hoặc đôi khi là những câu đối thoại, hoàn toàn lành tính không cần điều trị.
- Co cứng chi dưới khi ngủ: cơn co cứng cơ, rất đau đớn ở bắp chân và ở bàn chân làm gián đoạn giấc ngủ, thường xảy ra ở phụ nữ có thai hoặc phụ nữ lớn tuổi.
Các rối loạn trong giấc ngủ nghịch thường
- Ác mộng: giấc mơ hãi hùng làm tỉnh giấc, còn nhớ những cảnh trong mơ nhưng không hoảng loạn ban đêm, sự lo sợ có thể cản trở người mơ ngủ lại.
- Liệt khi ngủ: xuất hiện vào lúc thức giấc ban đêm, hiện tượng mất trương lực cơ trong vài giây khiến người bệnh không thể cử động được.
- Rối loạn cương cứng trong khi ngủ: đau đớn xuất hiện lúc tỉnh giấc kèm theo sự cương cứng dương vật.
- Rối loạn hành vi trong giấc ngủ nghịch thường: thường thấy ở nam giới trên 50 tuổi vì sự thiếu giai đoạn mất trương lực cơ sinh lý trong giai đoạn giấc ngủ nghịch thường, người bệnh sống và hành động cùng với giấc mơ của họ. Những hành động phức tạp, có khi là những hành động tấn công nguy hiểm.
- Rối loạn trong giai đoạn giấc ngủ nông: chứng nghiến răng đặc trưng bởi sự co những cơ nhai làm cho răng bị mòn đi.
3. Rối loạn giấc ngủ khám ở đâu?
Phòng Khám Tâm lý – Bệnh viện Đa khoa Quốc Tế Vinmec Times City có chức năng khám, tư vấn, điều trị ngoại trú các vấn đề tâm lý, sức khỏe trong đó có tình trạng rối loạn giấc ngủ. Với trang thiết bị hiện đại, Phòng khám Tâm lý Vinmec hiện đang hợp tác với các giáo sư, chuyên gia giàu kinh nghiệm:
- ThS. Bác sĩ Nguyễn Văn Phi – Bác sĩ chuyên khoa Tâm thần, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City: với kinh nghiệm 7 năm làm việc với các vị trí là giảng viên bộ môn Tâm thần – Đại học Y Hà Nội, Bác sĩ tâm thần tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội & Bệnh viện Lão Khoa Trung Ương.
- ThS. Bác sĩ Phạm Thành Luân – Bác sĩ chuyên khoa Tâm thần, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City: với 5 năm kinh nghiệm nghiên cứu, khám chữa các bệnh thuộc chuyên khoa Tâm thần, được đào tạo tại các trường Đại học uy tín, thực hành chuyên sâu về chuyên môn tại Cộng Hòa Pháp.
- ThS. Bác sĩ Nguyễn Trọng Hiến – Bác sĩ chuyên khoa Tâm thần, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City: với 6 năm là giảng viên Bộ môn Tâm thần – Trường Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Lão khoa Trung ương, cùng với kinh nghiệm nghiên cứu, khám chữa các bệnh thuộc chuyên khoa Tâm thần như: Rối loạn cảm xúc, các rối loạn liên quan stress và rối loạn dạng cơ thể, các rối loạn phát triển ở trẻ em, thanh thiếu niên & thời kỳ sinh đẻ….
Cùng với việc phối hợp tiến hành những trắc nghiệm tâm ý, liệu pháp tâm ý nâng cao ship hàng công tác làm việc chẩn đoán và điều trị, nhằm mục đích mang lại hiệu suất cao khám chữa bệnh tốt nhất .
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
