Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với thiết kế cửa hàng

Related Articles

TCCTThS. PHẠM THỊ DIỆP HẠNH (Trường Đại học Ngoại thương – Cơ sở II tại Thành phố Hồ Chí Minh)

TÓM TẮT:

Bài viết bàn về vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với thiết kế cửa hàng. Đối với một số doanh nghiệp, thiết kế cửa hàng bán lẻ theo những chủ đề riêng biệt là một trong những nhân tố tạo nên sự thành công của thương hiệu trong kinh doanh. Để cửa hàng có thể gây ấn tượng tốt đối với khách hàng thì doanh nghiệp cũng cần phải có sự đầu tư nghiêm túc về thời gian, tiền bạc và đây cũng chính là những tài sản hợp pháp của doanh nghiệp. Do đó, các thiết kế cửa hàng cần thiết phải được pháp luật bảo hộ, nhằm đảm bảo lợi ích của chủ sở hữu cũng như tạo một môi trường cạnh tranh bình đẳng.

Từ khoá: Bảo hộ, tính khác biệt, thiết kế cửa hàng.

1. Đặt vấn đề

Có thể nói, dưới góc nhìn tiếp thị, phương pháp bài trí của một shop theo một chủ đề nhất định hoàn toàn có thể góp thêm phần quan trọng trong hoạt động giải trí kinh doanh thương mại của doanh nghiệp, nhất là so với những doanh nghiệp kinh doanh nhỏ hay đáp ứng dịch vụ. Dựa vào cách phong cách thiết kế đặc trưng của một shop đơn cử, người mua hoàn toàn có thể nhanh gọn nhận diện được sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ được phân phối tại shop và chuỗi shop đó thuộc về doanh nghiệp nào. Thiết kế của shop cũng nhằm mục đích thực thi một tính năng quan trọng khác là giúp doanh nghiệp phân biệt với mạng lưới hệ thống phân phối kinh doanh nhỏ của đối thủ cạnh tranh cạnh tranh đối đầu. Thiết kế của shop chính là một lợi thế thương mại, có giá trị nhận diện cao, là tác dụng góp vốn đầu tư và cũng là gia tài hợp pháp của doanh nghiệp. Trên thực tiễn, việc bảo lãnh phong cách thiết kế của một shop nhất định đã được pháp lý của nhiều nước công nhận và thường được lao lý trong mạng lưới hệ thống văn bản về sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, pháp luật của những nước lại không giống nhau .

2. Kết quả nghiên cứu

2.1. Tại Hoa Kỳ

Việc bảo lãnh phong cách thiết kế một cửa hàng không còn mấy lạ lẫm tại Hoa Kỳ. Hàng năm, Văn phòng Sáng chế và Thương hiệu Hoa Kỳ – The United States Patent and Trademark Office ( USPTO ) đều nhận được nhiều đơn ĐK bảo lãnh cho cách trang trí nội thất bên trong của những shop kinh doanh nhỏ. Ví dụ như shop Apple đã được bảo lãnh theo giấy phép No. 4.277.914 ( ngày 22 tháng 1 năm 2013 ). Cụ thể, cách sắp xếp của Apple Store được miêu tả trong đơn ĐK gồm có những cụ thể sau : mặt trước shop bằng kính ; trên trần nhà có những ô lõm hình chữ nhật, âm trần, được lắp đèn chiếu sáng ; khoảng trống tọa lạc có những dãy kệ chạy dọc theo hai bên những bức tường, dùng để tọa lạc những thiết bị điện tử được bày bán ; những dãy bàn hình chữ nhật được xếp ở giữa shop, cũng được dùng để tọa lạc những loại sản phẩm công nghệ tiên tiến và được liên kết với màn hình hiển thị video gắn trên những bức tường phía sau .

Hình 1: Bản vẽ mô phỏng một cửa hàng bán lẻ Apple được bảo hộ

Bản vẽ mô phỏng một cửa hàng bán lẻ Apple được bảo hộ

Bên cạnh đó, 1 số ít phong cách thiết kế shop khác cũng được ĐK bảo lãnh thành công xuất sắc như mạng lưới hệ thống shop bán thức ăn nhanh McDonald, shop cung ứng dịch vụ chăm nom thú cưng Camp Bow Wow Distribution LLC No. 4277914 và 4277913 ( ngày 22 tháng 01 năm 2013 ), phong cách thiết kế nội thất bên trong của một tiệm làm tóc và dịch vụ làm đẹp và làm tóc No. 3580542 ( ngày 24 tháng 01 năm 2009 ), hay nhà hàng quán ăn Two Pesos được trang trí theo phong thái liên hoan Mexico No. 3467850 ( ngày 15 tháng 07 năm 2008 ), …

Pháp luật Hoa Kỳ được cho phép bảo lãnh những phong cách thiết kế shop này là “ trade dress ” ( hoàn toàn có thể dịch là hình ảnh toàn diện và tổng thể thương mại hay hình ảnh thương mại ). Đây là một đối tượng người tiêu dùng mới thuộc nghành nghề dịch vụ quyền sở hữu trí tuệ và được lao lý tại Hoa Kỳ. Trade dress hoàn toàn có thể hiểu là “ cái nhìn và cảm nhận ” ( look and feel ) về một sản phẩm & hàng hóa hoặc dịch vụ1 ( Jeffrey Milstein, 1992 ). Đây là một khái niệm khá rộng, là hàng loạt những tín hiệu bên ngoài cấu thành mẫu sản phẩm và được sử dụng nhằm mục đích mục tiêu kinh doanh thương mại hóa loại sản phẩm đó trên thị trường. Trade dress hoàn toàn có thể gồm có : kí tự, số lượng, sắc tố, mẫu mã, hình dạng của một mẫu sản phẩm, nhãn hàng hay vỏ hộp, đóng gói của sản phẩm & hàng hóa ; hoặc cách trang trí, sắp xếp, bố cục tổng quan của nơi phân phối dịch vụ ; cũng hoàn toàn có thể là phương pháp Giao hàng, kỹ thuật bán hàng, thậm chí còn là mùi hương, … Sự phối hợp này có năng lực hướng dẫn nguồn gốc sản xuất mẫu sản phẩm thì hoàn toàn có thể được bảo lãnh theo pháp lý về thương hiệu. Trade dress hoàn toàn có thể gồm có : trade dress là vỏ hộp loại sản phẩm ( trade dress packaging ) hoặc là phong cách thiết kế, thông số kỹ thuật mẫu sản phẩm ( trade dress product design ). Theo cách phân loại này thì phong cách thiết kế shop thuộc nhóm trade dress packaging ( Mccubbins, 2004 ) 2 .

Chủ sở hữu trade dress hoàn toàn có thể ĐK bảo lãnh tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc nếu không ĐK vẫn được pháp lý Hoa Kỳ bảo lãnh trong quy trình sử dụng. Nếu chọn cách nộp đơn tại Văn phòng Sáng chế và Thương hiệu Hoa Kỳ ( USPTO ), nếu được đồng ý thì doanh nghiệp sẽ có những quyền bảo lãnh tương tự với thương hiệu. Nghĩa là doanh nghiệp hoàn toàn có thể sử dụng tín hiệu đó trên sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ trong kinh doanh thương mại và thời hạn bảo lãnh độc quyền cũng được lê dài vô thời hạn. Do có những đặc trưng như vậy nên khi những doanh nghiệp muốn nộp hồ sơ ĐK bảo lãnh phong cách thiết kế shop là trade dress tại Hoa Kỳ thì cần chú ý quan tâm đến 1 số ít điểm sau3 :

– Mô tả rõ ràng : Mặc dù trong khái niệm có nêu trade dress là hàng loạt hay tổng thể và toàn diện hình ảnh về mẫu sản phẩm hay dịch vụ nhưng chủ sở hữu của phong cách thiết kế shop cũng cần chỉ rõ những yếu tố riêng không liên quan gì đến nhau, điển hình nổi bật của phong cách thiết kế. Đây sẽ là địa thế căn cứ quan trọng để Tòa án xác lập xem phong cách thiết kế của shop có bị sao chép phạm pháp bởi những shop khác hay .

– Hiệu quả tổng thể và toàn diện : Nội dung trên nói về tầm quan trọng của việc xác lập những tín hiệu riêng không liên quan gì đến nhau nhưng những tín hiệu đó cũng không hề tách rời khỏi tổng thể và toàn diện chung cấu thành phong cách thiết kế của shop. Có thể mỗi tín hiệu riêng không liên quan gì đến nhau không mang tính rực rỡ, độc lạ nhưng khi tích hợp chúng lại hoàn toàn có thể tạo cho trade dress sự độc lạ, ấn tượng với người mua thì vẫn hoàn toàn có thể được bảo lãnh. Ví dụ, tập đoàn lớn Taco Cabana mở một chuỗi shop thức ăn nhanh tại Texas ( vào tháng 09/1978 ), chuyên ship hàng món ăn Mexico. Nhà hàng được phong cách thiết kế bởi những chi tiết cụ thể trang trí, như : đồ nội thất bên trong cổ, nền nhà màu sáng, tranh treo tường, sắc tố liên hoan, cửa cuốn để ngăn khu vực bên trong và sân vườn, … tổng thể và toàn diện tạo nên phong thái nhà hàng Mexico4 .

– Tính độc lạ : Thông thường, một tín hiệu muốn được bảo lãnh là trade dress thì cần phải có tính độc lạ. Vì về cơ bản, trade dress có tính năng xác lập nguồn gốc của sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ nên tín hiệu đó phải là duy nhất trên thị trường hoặc ít ra trong một nghành nghề dịch vụ kinh doanh thương mại đơn cử. Doanh nghiệp nộp đơn hoàn toàn có thể chứng tỏ sự đặc biệt quan trọng của phong cách thiết kế shop trải qua 1 số ít dẫn chứng như : thời hạn sử dụng cách trang trí độc quyền của shop ; ngân sách hoặc hình thức dành cho quảng cáo ; hiệu quả khảo sát mức độ nhận thức của người tiêu dùng hay vật chứng trải qua những hợp đồng nhượng quyền, … Nếu doanh nghiệp chứng tỏ shop có được sự độc lạ thì hoàn toàn có thể được cơ quan nhà nước có thẩm quyền đồng ý bảo lãnh. Còn trong trường hợp người nộp đơn không chứng tỏ được tính độc lạ thì họ vẫn hoàn toàn có thể ĐK việc sử dụng những phong cách thiết kế này tại Sổ ĐK bổ trợ của USPTO. Sau một thời hạn, nếu chứng tỏ tín hiệu của họ đã đạt được sự phân biệt trải qua quy trình sử dụng thì hoàn toàn có thể được xem xét cấp Giấy chứng nhận bảo lãnh chính thức .

– Tính đồng nhất : Đối với những doanh nghiệp có nhiều shop kinh doanh bán lẻ ở nhiều nơi hoặc ở nhiều vương quốc khác nhau thì cần quan tâm phong cách thiết kế của những shop này cần phải giống hệt theo một chủ đề nhất định. Như vậy, người tiêu dùng hoàn toàn có thể thuận tiện link giữa những tranh trí shop đặc trưng với một tên thương hiệu nhất định .

– Quảng cáo : Đây là một yếu tố cũng thường được xem xét khi nhìn nhận phong cách thiết kế shop được bảo lãnh là trade dress có được sự độc lạ hay không. Để xác lập quyền sở hữu so với cách trang trí này, chủ sở hữu cần phải nêu bật được những yếu tố đặc biệt quan trọng của trade dress trong nội dung quảng cáo. Đây chính là những thông tin truyền tải tới người mua để tạo ấn tượng với họ trong hoạt động giải trí thương mại .

Như đã đề cập, trade dress là toàn diện và tổng thể hình ảnh thương mại của một sản phẩm & hàng hóa hay dịch vụ, cho nên vì thế một trade dress hoàn toàn có thể được bảo lãnh gồm có nhiều tín hiệu như : hình dạng, sắc tố, đồ hoạ, vần âm, … Do đó, nếu một doanh nghiệp khác sử dụng một trong những tín hiệu phong cách thiết kế của shop đối thủ cạnh tranh được bảo lãnh trong phong cách thiết kế của mình thì sẽ không bị coi là vi phạm ; trừ trường hợp, trade dress của họ tựa như đến mức hoàn toàn có thể gây nhầm lẫn cho người mua .

2.2. Tại châu Âu

Trong hội đồng châu Âu ( EU ), pháp lý thương hiệu gồm có hai mạng lưới hệ thống :

( 1 ) : mạng lưới hệ thống thương hiệu Cộng đồng và có hiệu lực hiện hành trên toàn liên minh châu Âu, được kiểm soát và điều chỉnh bởi Quy chế Nhãn hiệu Cộng đồng ( Council Regulation ( EC ) số 40/94 ngày 20/12/1993 ). Sau đó, được thay thế sửa chữa bằng Quy chế số 207 / 2009 / EC ngày 26/2/2009. Gần đây nhất Quy chế này được sửa đổi, bổ trợ thành Quy chế Nhãn hiệu liên minh Châu Âu theo Quy định số năm ngoái / 2424 ngày 16/12/2015. Văn bản này thường pháp luật những nguyên tắc chung nhất trong việc bảo lãnh thương hiệu ở những nước trong liên minh EU .

(2): hệ thống riêng biệt của từng quốc gia thành viên có giá trị hiệu lực trong phạm vi lãnh thổ của mỗi quốc gia đó, gọi là Chỉ thị Nhãn hiệu (Trade Marks Directive). Các nội dung trong pháp luật nhãn hiệu quốc gia thường cụ thể hóa phương thức và trình tự của quá trình đăng ký và bảo hộ đối với nhãn hiệu.

Trên thực tế, Quy chế Nhãn hiệu liên minh EU và Chỉ thị Nhãn hiệu được soạn thảo song song nên có nhiều nội dung chính cũng như nhiều điều khoản tương tự nhau. Do đó, việc sử dụng văn bản này thường có thể thay thế bằng văn bản khác. Pháp luật của liên minh châu Âu không có quy định về trade dress và không bảo hộ thiết kế cửa hàng là trade dress. Pháp luật EU cũng không công nhận thiết kế cửa hàng được bảo hộ là nhãn hiệu, vì cho rằng công chúng thường liên kết tòa nhà với một công ty nhất định thông qua các yếu tố như: tên, logo (những yếu tố có thể đăng ký là nhãn hiệu). Ngoài ra, các thiết kế tòa nhà thường được nhìn thấy từ xa, làm cho bất kỳ sự kết nối nào giữa bố cục, hình dạng của tòa nhà và các dịch vụ được cung cấp hay doanh nghiệp cụ thể trở lên ít rõ ràng hơn. Do đó, tại châu Âu, thông thường một thiết kế cửa hàng có thể được bảo hộ là quyền tác giả; nếu có sự đổi mới trong thiết kế có thể đăng ký là sáng chế; hoặc khi chứng minh có yếu tố không công bằng trong kinh doanh thì có thể bảo hộ bởi các quy phạm pháp luật về cạnh tranh không lành mạnh5.

Tuy nhiên, cũng có những riêng biệt, như trong trường hợp của Apple Store, mặc dầu đã triển khai ĐK bảo lãnh quốc tế cho phong cách thiết kế shop này theo Giấy phép số U.S. Trademark Serial No. 85036986. Nhưng khi xin gia hạn thời hạn bảo lãnh thương hiệu so với phong cách thiết kế shop này tại Đức lại bị phủ nhận. Sau đó, Apple đã phải chứng tỏ được phong cách thiết kế shop của họ có mức độ nhận diện cao với công chúng, họ phân phối những dẫn chứng về : thị trường mà thương hiệu nắm giữ, mức độ sâu xa và mạng lưới hệ thống phân phối rộng khắp của thương hiệu, số tiền góp vốn đầu tư cho việc tiếp thị thương hiệu, lệch giá thu được từ việc kinh doanh thương mại của shop, tỉ lệ người mua có tương quan xác lập được sự kiên kết giữa doanh nghiệp và thương hiệu. Do đó, Apple store đã được xem xét liên tục bảo lãnh là thương hiệu ba chiều tại Đức. Đây chỉ là trường hợp ngoại lệ, khi phong cách thiết kế của hàng đó là của một tên thương hiệu nổi tiếng, nhưng cũng là phương pháp mà những doanh nghiệp khác hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm khi ĐK bảo lãnh cho phong cách thiết kế nội thất bên trong tương tự6 .

2.3. Tại Việt Nam

Những thiết kế đặc trưng cho nội, ngoại thất cửa hàng hoặc trang trí mặt tiền cửa hàng nhất định, không còn xa lạ tại Việt Nam. Thực tiễn kinh doanh thương mại tại Việt Nam đã xuất hiện những thiết kế cửa hàng đặc thù thông qua các hình thức nhượng quyền thương mại (franchise) như Phở 24, cà phê Cộng,… Cũng giống như pháp luật EU, Việt Nam không có quy định về trade dress nên việc bảo hộ những thiết kế cửa hàng dưới hình thức nào vẫn còn là vấn đề đang tranh cãi.

Có quan điểm cho rằng, hoàn toàn có thể ĐK bảo lãnh là thương hiệu ba chiều, vì không thuộc trường hợp cấm hay loại trừ của pháp lý. Song, giống như pháp lý EU, việc bảo lãnh phong cách thiết kế shop dưới góc nhìn là thương hiệu không phải đơn thuần tại Nước Ta, mà chủ thể cần dựa trên những dẫn chứng xác nhận về sự nổi tiếng hoặc được sử dụng thoáng rộng của thương hiệu. Có thể thấy, nếu phong cách thiết kế shop được bảo lãnh tương tự là thương hiệu thì đây là phương pháp có lợi nhất cho doanh nghiệp, vì nó đại diện thay mặt cho hình ảnh, hướng dẫn thương mại của doanh nghiệp và quan trọng là thời hạn bảo lãnh không xác lập thời hạn .

Một quan điểm khác đánh giá và nhận định, phong cách thiết kế cửa hàng không chỉ gồm có có thương hiệu mà còn hoàn toàn có thể bảo lãnh cả tên thương mại, tuyệt kỹ kinh doanh thương mại, khẩu hiệu kinh doanh thương mại, hình tượng kinh doanh thương mại, … ( Trần Nam Long, 2012 ). Hoặc cũng hoàn toàn có thể bảo lãnh phong cách thiết kế theo pháp luật về quyền tác giả so với tác phẩm kiến trúc hoặc pháp lý về cạnh tranh đối đầu không lành mạnh, … Các doanh nghiệp hoàn toàn có thể địa thế căn cứ vào tình hình thực tiễn của mình để lựa chọn phương pháp bảo lãnh tương thích .

3. Kết luận

Nói tóm lại, bảo vệ phong cách thiết kế shop đang là yếu tố thiết yếu lúc bấy giờ. Cách trang trí đặc biệt quan trọng của một shop hoàn toàn có thể mang lại những giá trị đáng kể cho doanh nghiệp. Pháp luật của những nước đều công nhận bảo lãnh đối tượng người tiêu dùng này theo lao lý của 1 số ít đối tượng người tiêu dùng của quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, lao lý của những nước là không giống nhau, vì vậy hoàn toàn có thể dẫn đến thực trạng một số ít phong cách thiết kế không được bảo lãnh tổng lực và rất đầy đủ nhất. Do đó, những doanh nghiệp cần rất là quan tâm vận dụng những giải pháp thiết yếu nhằm mục đích chứng tỏ quyền sở hữu hợp pháp của mình so với phong cách thiết kế shop và để tránh những hành vi xâm phạm từ chủ thể khác .

TÀI LIỆU TRÍCH DẪN:

1J effrey Milstein, Inc v. Greger, Lawlor, Roth, Inc, 58F. 3 d 27, 31 ( Tòa phúc thẩm liên bang số 2, 1992 ) .

2M ccubbins, T. F, 2004, Product design trade dress and the law, Bussiness Horisons 47/1, 3-7 .

3E rica L. Weiner and Monica Richman, năm trước, Trade dress protecting retail store design, Association of corporate Counsel, 101 – 111 .

4 Án lệ Two Pesos Inc. và Taco Cabana, Inc, 505 U.S 763, 112 S.Ct. 2753 ( 1992 ) Thomas Farkash, năm trước, Protection for store designs, https://revistas.uexternado.edu.co/index.php/propin/ article / view / 3920 / 4353 .

5B ản án Apple Inc. v. Deutsches Patent-und Markenamt, Case No. C-421 / 13 in the Court of Justice of the European Union .

6T rần Nam Long, 2012, Nghiên cứu việc bảo lãnh hình ảnh thương mại ship hàng xác lập yếu tố xâm phạm thương hiệu, tên thương mại và mẫu mã công nghiệp. Viện Khoa học sở hữu trí tuệ .

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

  1. Erica L. Weiner and Monica Richman. (2014). Trade dress protecting retail store design. Association of corporate Counsel, 32(7), 101 -111.
  2. United States Court of Appeals. (1992). Jeffrey Milstein, Inc v. Greger, Lawlor, Roth, 58 F.3d 27 (2d Cir. 1995) (Tòa phúc thẩm liên bang số 2, 1992). Truy cập tại https://caselaw.findlaw.com/us-2nd-circuit/1198758.html
  3. Trần Nam Long (2012), Nghiên cứu việc bảo hộ hình ảnh thương mại phục vụ xác định yếu tố xâm phạm nhãn hiệu, tên thương mại và kiểu dáng công nghiệp. Viện Khoa học sở hữu trí tuệ.
  4. Nicolas Hohn-Hein. (2015). Registering store design as a trademark in the United States an Germany: A comparative analysis. The Law Journal of the international trademark association, 105, 1295-1336.
  5. Mccubbins, T. F. (2004). Product design trade dress and the law. Bussiness Horisons, 47(1), 3-7.
  6. Farkas, T. (2014). Trademark protection for store designs. One trademark a day keeps apple’s competitors away. Revista La Propiedad Inmaterial, 18, 323-346.

THE INTELLECTUAL PROPERTY

 PROTECTION FOR STORE DESIGNS

• Master. PHAM THI DIEP HANH

Foreign Trade University – Ho Chi Minh City Campus

ABSTRACT:

This paper presents the intellectual property protection for store designs. For some businesses, the specific design of retail stores is one of important factors that make their brand successful. To make a good impression on customers, businesses have to heavily invest time and money in the store designs which are considered their legal assets. Therefore, store designs need to be protected by law in order to ensure the interests of the owners as well as create an equal competitive environment .

Keywords: Distinctiveness, protection, store design.

[Tạp chí Công Thương – Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 22, tháng 9 năm 2020]

More on this topic

Comments

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Advertismentspot_img

Popular stories